Improviseren in crisistijd

“Dat wat onbegonnen is, onbevangen aangaan.” Het is het motto van auteur en improvisator Mark Hage. ‘Onze’ Suzanne ging met hem in gesprek over zijn boek ‘Spelenderwijs – improvisatie, Jezus en je dagelijks leven’. Een gesprek dat overigens via facetime plaatsvindt door de coronacrisis. Met kindergeluid op de achtergrond en een rommelige kamer als uitzicht via de webcam bij beide partijen. Mark: “Het is even improviseren hè?”

Mark is behalve schrijver ook theoloog, coach, echtgenoot, vader én professioneel improvisator. Mark stelt dat je de regels van improvisatietheater prima kunt toepassen in je dagelijks leven. Als dat zo is, dan zijn ze misschien ook wel toepasbaar op het vader- of moederschap? “Heel goed zelfs!,” reageert Mark. “Kinderen zijn nog enorm goed in improviseren.”

Eerst even een stapje terug. Als je het hebt over de kunst van het improviseren, wat bedoel je dan eigenlijk?
“Improvisatietheater is misschien vooral bekend van tv-programma’s als ‘de Lama’s’ of ‘De Vloer Op’. Wat daar gebeurt, lijkt soms heel spontaan en ongedwongen, maar er zijn wel degelijk afspraken waar de acteurs zich aan houden. Die afspraken zorgen ervoor dat iedere speler tot zijn recht komt, dat het spel niet blokkeert en dat er af en toe een verrassende plottwist plaatsvindt. Ik kwam er al spelende achter dat deze regels en afspraken heel goed toe te passen zijn op het dagelijks leven, en ook op mijn gezinsleven.

Mijn motto is dus: ‘dat wat onbegonnen is, onbevangen aangaan’. Wat dat betreft is het leven in deze tijd met corona echt onbegonnen werk: we hebben zoiets als dit nog nooit meegemaakt. We weten niet wat we moeten doen en kunnen niet terugvallen op een script. Improviseren geblazen dus.”

En hoe doe je dat dan?
“Improviseren betekent overigens niet zomaar wat aanklooien. Het is juist heel bewust met je aandacht in het moment zijn, goed observeren wat er gebeurt en stilstaan – al is het maar een seconde – bij wat de situatie van je vraagt. Zo vaak zijn we met ons hoofd bezig met het verleden, of juist met de toekomst. Goed improviseren vereist dat je echt in het hier en nu bent, met je hoofd, maar ook met je lijf. Misschien overvalt het je enorm dat je geen kinderopvang hebt, ineens thuis moet werken en allerlei ballen in de lucht moet houden. Je kunt dan in een soort paniekstand schieten. Het helpt om echt even stil te staan en bewust te kijken naar de situatie en wat dat met je doet voordat je allerlei snelle beslissingen neemt. Spelen met aandacht dus.”

Spelen met aandacht? Wat betekent dat?
“Het kan best ingewikkeld zijn, dat thuisonderwijs. Al binnen een paar dagen stond het hele internet vol met allerlei tips en trucs, dagschema’s en knutselopdrachten. Voor je het weet zit je op Instagram jouw thuisleven te vergelijken met iemand die het allemaal veel beter voor elkaar lijkt te hebben. Maar het helpt om trouw te blijven aan je karakter. Wat past echt bij jou? Hoe kun jij jouw rol in het leven, als moeder, als partner, zo invullen dat die echt bij je past? Vind jij routine belangrijk voor je kinderen? Ga ervoor! Krijg je enorme stress van een dagschema? Vind een manier om schoolwerk zo te benaderen dat het ook echt werkt in jouw gezin.”

Ik vind het behoorlijk stressvol allemaal. We spelen als ouders ineens een rol – in jouw woorden – waar we helemaal niet om gevraagd hebben.
“Misschien wil je het liefst onder een dekentje op de bank kruipen en stilletjes wachten tot alles weer voorbij is. Dat zou je op zich kunnen doen, maar dan blokkeert alles. Zo komt er dus niks in beweging. Een van de andere spelregels is ‘accepteer het aanbod’. Dat betekent niet dat je maar gelaten alles ondergaat, maar wel dat je de situatie ziet voor wat die is, en die gebruiken als ‘materiaal’ om verder op door te bouwen. Je kunt proberen om je omstandigheden zelfs te zien als geschenk.”

Is corona dan een cadeau?
“Nee, dat natuurlijk niet, en ik bedoel ook zeker niet dat je een soort van positief denken moet gaan toepassen. Maar je maakt als het ware de beweging van ‘wat moet ik hier nu mee? Naar ‘wat zou ik hier allemaal meekunnen?’”

Je bent zelf ook vader. Heeft dat je kijk op improvisatie veranderd? Of heeft improvisatie je kijk op ouderschap juist veranderd?
“Allebei eigenlijk wel. Kinderen improviseren voortdurend. Zo leren ze, letterlijk met vallen en opstaan. En kinderen hebben nog die onbevangenheid, ze kijken vol lef naar het leven. Dat vind ik enorm inspirerend. Ook in kleine dagelijkse dingetjes merk ik dat ze soms heel creatief uit de hoek kunnen komen. Het leuke is dan om daarin mee te gaan. Bijvoorbeeld gekke bekken trekken met mijn zoontje van één, of helemaal opgaan in het spel van mijn dochter. Ze leren mij het leven spelenderwijs te ontvangen.

Het spannende van improviseren is dat je de zekerheid over de uitkomst los moet laten. Dat is, vooral nu, misschien heel moeilijk. Je wilt deze weken zo goed mogelijk doorkomen, liefst zonder al te veel ruzies thuis of achterstand op school. Maar ook in het klein: stel, je kind heeft gewoon helemaal geen zin in jouw dagprogramma en gaat op de bank zitten mokken. Wat doe je dan? Boos worden helpt vaak niet, negeren ook niet. Improviseren geblazen dus. Durf je eens een hele andere insteek te proberen? In het theater noemen we dat: doe eens gek! Ook dan weet je de uitkomst niet, maar het kan wel lucht geven! Gelukkig maak je ook fouten – daar leer je namelijk van, dus als het de ene keer misschien niet zo werkt als je wilt, probeer je een volgende keer weer iets anders.”

En naast je kinderen, waar vind jij inspiratie?
“Het klinkt misschien cliché, helemaal van een theoloog, maar mijn grootste inspiratiebron is toch echt Jezus. Hij is het ultieme voorbeeld van iemand die het leven onbevangen aanging. Hij wist heel goed wat zijn rol, zijn karakter was en was daarin integer en trouw. En hij durfde de ander te laten stralen – dat doet een goed improvisator ook: die speelt niet alleen zijn eigen rol, maar haalt ook in anderen het beste naar boven. Jezus inspireert mij om mijn rol in te nemen in Zijn verhaal, een verhaal dat altijd hoop en leven geeft.”

Wat is jouw advies aan ons als moeders, vooral voor deze komende periode?
“Zit het leven niet uit, maar ga het aan, liefst spelenderwijs. Dat is soms ingewikkeld, maar levert vaak prachtige verhalen op. En niet onbelangrijk: Durf te falen.”

Meer lezen over Mark en zijn boek? www.improvtheworld.nl