Wat is een parentale burn-out, hoe herken je het en hoe kom je eraf?

Moeders en vaders die uitgeput zijn en het opvoeden niet meer aankunnen of leuk vinden? Ik spreek ze als coach regelmatig. Een parentale burn-out komt vaker voor dan je denkt. Uit internationaal onderzoek blijkt dat 1 op de 12 ouders hier last van heeft. Een derde hiervan is man, twee derde is vrouw. Moeders hebben vaker parentale burn-out klachten dan mannen. De reden hiervoor is dat zij nog steeds ruim 70% van de zorgtaken op zich nemen. 

Waardoor ontstaat een parentale burn-out?

De zorgtaken binnen het gezin en de druk die ouders kunnen ervaren op het vader of moeder zijn, maken dat ouders last kunnen krijgen van een parentale burn-out. Anders dan bij een werkgerelateerde burn-out, is de parentale burn-out gezin en opvoedkundig gerelateerd.

Een paar oorzaken op een rij:

• Perfectionisme in het ouderschap
• Verwachtingen van het ouderschap die niet overeenkomen met de werkelijkheid
• Competitiegevoel onder andere ouders
• Gedrags- of leerproblemen bij kinderen
• Zorgtaken voor kind met autisme of beperking
• Relatieproblemen
• Onevenwichtige taakverdeling en/of een te grote mentale last

Wat zijn symptomen van een parentale burn-out?

Een parentale burn-out kan zich op heel veel verschillende manieren uiten en lijkt daarin op een gewone burn-out. De opsomming die hieronder staat is dan ook niet volledig. Heb je zelf het gevoel dat je opgebrand raakt door het moederschap, maar kan je je niet helemaal vinden in dit rijtje? Dan is het nog steeds belangrijk je klachten serieus te nemen en met iemand te gaan praten.

• Vergeetachtigheid
• Kort lontje en prikkelbaar
• Slapeloosheid die leidt tot vermoeidheid
• Concentratieproblemen
• Negatieve stemming, minder zin hebben in dingen
• Faalangst
• Hoge bloeddruk
• Hoofdpijn en migraine
• Duizeligheid
• Buikpijn
• Geen of minder zin in seks
• Steeds minder zin om bij je gezin te zijn
• Hartkloppingen
• Spierpijn
• Klachten in schouder, nek, rug en armen

Herken je jezelf in meer dan twee van bovenstaande punten? Dan is het belangrijk jezelf serieus af te vragen of je een parentale burn-out hebt of tegemoet gaat. Praat erover met je partner, een goede vriendin of een andere moeder. Een gesprek met je huisarts of met een coach kan ook helderheid geven. Gun het jezelf weer (meer) plezier te krijgen in het moederschap, want dat is hoe God het heeft bedoeld!

Maar, ik kan toch ook gewoon en tijdje moe zijn als ouder?

Natuurlijk kan dat. Dat ben ik ook regelmatig door de nog steeds aanhoudende korte nachten van mijn kroost. Zeker in het begin is het ouderschap intens door korte nachten die gepaard gaan met baby’s en jonge kinderen. Maar pas op als je vermoeidheid structureel is, het leidt tot minder plezier in het moederschap, het leven zwaarder voelt of als je na 18 maanden alsnog depressieve gevoelens ontwikkelt. Een post-partum depressie is dan eigenlijk niet meer aan de orde, wordt in het onderzoek geschreven.

Is een parentale burn-out schadelijk voor je kind?

Ja, dat kan schadelijk zijn. Ik wil je hiermee niet een schuldgevoel bezorgen, maar aangeven hoe belangrijk het is om hierop te letten. Een van de gevolgen van een parentale burn-out is dat je emotioneel afstand neemt van je kind. Je knuffelt en speelt minder, raakt je kinderen minder aan, sluit je van je kinderen af. Dat gebeurt omdat dat het de minste energie kost. Maar helaas kan die afsluiting van invloed zijn op de hechting, met de nadruk op kan.

Een goede hechting en emotionele beschikbaarheid is nodig voor een kind om zich veilig, geliefd en gezien te voelen. Om de behoeften van je kinderen goed te kunnen zien en daarop in te spelen. Daar moet je zelf wel ruimte voor hebben. Daarom hameren wij ook zo op zelfzorg: als je goed voor jezelf zorgt, kan je ook goed voor je kind zorgen. Vanuit die veiligheid ontwikkelen kinderen zich goed tot onafhankelijke, zelfverzekerde persoonlijkheid. Als de hechting verstoord is, kunnen er problemen ontstaan in het gedrag en de ontwikkeling van het kind.

Het goede nieuws is dat je kind niet zomaar een hechtingstoornis krijgt en veel te herstellen is, mits je er op tijd bij bent.

Hoe herstel je van een parentale burn-out?

Afhankelijk van hoever je bent, kan herstel kort of lang duren. Als je op tijd bent dan kan je het zelf aanpakken door na te denken over wat je voelt en wat je nodig hebt. Bijvoorbeeld door meer rust in te plannen, tijd voor jezelf te maken, je prioriteiten onder de loep te nemen, taken uit te besteden en met je man te overleggen hoe jullie elkaar kunnen helpen.

Nadenken is stap één, daar vervolgens acties aan koppelen is stap twee. Lukt dat niet, wordt het ondanks je aanpassingen toch erger of merk je dat je depressief bent? Dan is het inschakelen van professionele hulp (door bijv. een coach, psycholoog of therapeut) nodig om goed te herstellen.

Hoe voorkom je een parentale burn-out?

Het begint bij goede zelfzorg maar ook het hebben van realistische verwachtingen van het ouderschap en het leven. Vooral moeders hebben de neiging alles perfect te willen doen. Al die perfecte plaatjes op Instagram helpen daar niet bij.

Psychiater Dirk de Wachter zegt het heel mooi: ‘We moeten het ouderschap terug in de gewoonheid brengen.’ Hij geeft aan dat ouders tegenwoordig vaak reusachtige en torenhoge verwachtingen koesteren, van zichzelf en het hebben van kinderen. De Wachter: ‘Kinderen hebben is lastig. En soms zelfs ambetant. Dat is gewoon zo, het is een illusie dat kinderen hebben louter en alleen een paradijselijk gebeuren is.’

Het leven is niet perfect. Dat leren aanvaarden is een belangrijk gegeven in het leven. Zeker in het leven met kinderen.

5 tips die je kunnen helpen een parentale burn-out te voorkomen:

1. Bepaal wat voor jou en jouw gezin écht belangrijk is
2. Welke waarden heb jij? Wat is voor jou het allerbelangrijkste in het leven? Welke prioriteiten heb je? En zie je dat ook terug in hoe het nu gaat? In gesprekken met moeders komt er in het begin vaak geen antwoord op deze vragen. Het is dan ook het eerste wat ik in coachgesprekken behandel. Weten wat je het belangrijkste vindt is essentieel voor het maken van goede keuzes. Bespreek je waarden ook met je man, zodat jullie als gezin je waarden leven!
3. Reflecteer regelmatig op hoe het gaat
   Wat heel veel gedoe kan voorkomen, is elke maand of elk kwartaal een goed gesprek met jezelf voeren. Stel jezelf de vraag hoe het écht met jou en je gezin gaat. Of je nog doet wat je het belangrijkste vindt. Of je leven zoals het nu is nog wel past. En wat je nodig hebt om dat structureel te veranderen, als je het anders wilt. Ook hier geldt: maak je partner deelgenoot en houd elkaar accountable. Heb je geen partner? Deel het dan eens met een goede vriendin.
4. Verklein je mentale last
   Zoals in de intro staat, doen vrouwen gemiddeld nog steeds meer in het huishouden en de verzorging van kinderen dan mannen. Naast het praktische deel, zijn het de moeders die in hun hoofd, fysiek en emotioneel meer bezig zijn met het gezinsleven. Denk aan het onthouden van doktersafspraken, bedenken wat er nodig is om met vakantie te gaan, in de gaten houden of de gymschoenen nog wel passen, opschrijven dat er wasmiddel gehaald moet worden, financiële planning tijdens het boodschappen doen. Moeders hebben vaak oneindige mentale lijstjes in hun hoofd waar ze onrustig van worden. Dat is de mentale last, ook wel mental load. De Volkskrant heeft in 2019 een test opgesteld waarmee je je mentale last kunt bepalen. Vul de test in en laat je man dat ook eens doen, bespreek de uitkomsten en maak nieuwe afspraken over wie welke mentale last en taak draagt. Want je hoeft dit niet allemaal zelf te doen, kinderen opvoeden doe je samen.
5. Deel met anderen
   Eerlijk zijn over het leven met kinderen, de mooie en minder mooie dingen delen en samen sparren helpt ontzettend in het accepteren en aankunnen van zwaardere periodes in het opvoeden. Het hebben van kinderen is een zegen en de liefde die je leert kennen is prachtig. Tegelijk is het intens, uitdagend en in sommige gevallen heel moeilijk. Die rollercoaster is heftig, maar wordt beter te doen als je het samen met anderen deelt. In onze online Mom Squad Community zijn altijd moeders te vinden met wie je kunt delen en waar je gebedsvragen kunt neerleggen.

Voeg een beetje humor toe

Het lost grote problemen niet op, maar geeft wel een beetje lucht aan situaties: humor. Maak plezier samen, doe een gekkenbekken wedstrijd, lach om de kracht van spuitluiers, maak foto’s van hoe groot de vlek in de romper nu weer is. Geef elkaar een medaille voor weer een gebroken nacht overleefd te hebben. En deel je grapjes met andere ouders. Nogmaals, het is geen oplossing voor een probleem. Maar het maakt het allemaal dragelijker.

Lukt het niet? Zoek hulp!

Merk je dat je vastloopt? Dat ingezette acties niet helpen? Dat je relatie onder druk komt te staan of dat je depressieve gevoelens krijgt? Je bent niet de enige. Wacht niet langer en schakel professionele hulp in. Een coach voor moeders, een relatiecoach, je huisarts of een andere specialist helpt je graag verder. Onthoud dat jij als moeder en vader het belangrijkste zijn voor je kinderen. En dat het daarom zo ontzettend belangrijk is om voor jezelf te zorgen en dat er mensen voor zijn om je daarbij te helpen. Dat is niet zwak, maar juist supersterk om te doen!

Als je depressieve gevoelens hebt, is het belangrijk zo snel mogelijk met een psycholoog of therapeut aan tafel te zitten. Maak direct een afspraak met je huisarts.

Dus: reflecteer, deel en onderneem actie als het nodig is, zodat je plezier houdt in het ouderschap. Accepteer dat het leven niet perfect is en je niet op alle fronten de beste kunt zijn. Maak realistische keuzes die passen bij wat voor jou en je gezin het belangrijkste is. En maak ze met trots, plezier én vertrouwen. Dat is meer dan goed genoeg.

Kan je hulp gebruiken bij het in kaart brengen van wat jouw waarden zijn? Van wat jou energie geeft en wat energie vreet? Wil jij in verbinding met God leren keuzes maken, die goed zijn voor jou en je gezin? Stap 22 maart 2023 dan in bij Awake Mama. In 8 Zoom lessen neem ik je mee!

YES, vertel meer

Side note: onderzoekers hebben ontdekt dat mannen een parentale burn-out anders uiten dan een vrouw. Mannen worden vaker (en sneller) gefrustreerd en agressief. Zie je dit gebeuren bij je man? an is het ook noodzaak om een gesprek aan te gaan en aan de bel te trekken bij een professional.

Dit artikel schrijf ik vanuit mijn achtergrond als coach. Ik ben aangesloten bij de Nederlandse Orde van Beroepscoaches. Coaching door mij (Fier Mama Zijn) wordt (deels) vanuit de aanvullende verzekering van Pro Life vergoed.

Daniëlle Koudijs

| Oprichtster van Power to the Mama’s | Moeder van twee jongens en een meisje | Getrouwd met Jos | Liefhebber van goede (Italiaanse) wijn | Missionaire ondernemer | Houdt van kleinkunst, schrijven, creëren en aanbidden |